A FRECHA AZUL DO TEIXO

PRESENTACIÓN LIBRO: A FRECHA AZUL DO TEIXO/ EVA VEIGA

Portas Ártabras.- 11 de febreiro 2011

1.- Agradecementos. Alegría de compartir a mesa con amigos (Eva, Teresa Seara e Miguel Anxo Fernán Vello). Emoción de volver a estar con Eva presentando un libro seu.

2.- Dende o mes de xaneiro ata o mes de xuño do pasado ano, Eva e máis eu gozamos do privilexio de ter un espazo na radio galega, os sábados polas noites, para falar de poesía. Non iamos sós, introducíronnos no vagón dun expreso de media noite, como se non nos visen capaces de conducir o noso propio tren ou como se albergasen algún temor; pero aínda así, conducidos por Pepe Carreira, fomos quen de manter intacta a nosa liberdade e falamos do que nos pareceu, entre nós e cos convidados que ao programa acudiron cada semana.

A crise provocou o final da nosa colaboración e quedamos sen programa, cando en setembro se iniciou a nova xeira de programación para a temporada.

Coñezo a Eva dende hai anos, dende aquela entrevista que me fixo no ano 1988, no programa Mesa Reservada. Durante un tempo, apoucados os dous, viámonos polo barrio no que viviamos e non nos falabamos, só nos saudabamos, pero cando prendeu a forza da amizade esta levounos a compartir un territorio de complicidades múltiples, máis alá da xeografía veciñal das Atochas e do Monte Alto, territorio do afecto no que a poesía xogou e xoga un papel determinante.

Teño falado moito con Eva de poesía. Temos falado moito da súa poesía e da miña. Pero nos meses nos que compartimos experiencia radiofónica, confirmei algo que xa sabía, comprobei cal é a verdadeira dimensión da poesía para Eva, porque hai tempo sospeitaba que, para ela, como para William Blake: a poesía é o verdadeiro ser humano, e o corpo, a forma exterior da muller e do home, deriva dese feito poético.

Fernando Pérez-Barreiro Nolla facía coincidir vida e poesía. Para el a poesía existe independente do home, agardando por quen a descubra, pero cando se dá esa relación, cando o ser humano a coñece, ela pasa a ser o elemento principal da súa vida, daquela vida e poesía rematan por se fundir no ser, transformándose no ser mesmo. Algo así sucede con Eva.

O programa de radio ofreceume a posibilidade de observar e afondar neste e noutros aspectos da  relación entre vida e poema en Eva. Sempre era dela o parágrafo que nos permitía situar a obra e a personalidade do noso convidado, dela a frase que, como unha iluminación, reflexionaba sobre a morte e a vida, sobre a condición do ser humano, sobre as nosas circunstancias. Velaí senón estes extractos dalgúns daqueles 15 guións, que poderían formar un texto harmónico e homoxéneo:

“Somos, ao cabo, un efecto da luz solar, pero tamén brillamos con luz propia e distinta, pois somos mentes, espíritos ou almas que disipan a escuridade, que alumean ámbitos novos do universo.

Porque en certo sentido, podemos considerar as palabras como lanternas que proxectan a súa luz sobre o mundo, con elas abrímonos paso pola vida.

E hai versos nos que sentimos o latexo ou vibración do paxaro que sae do niño e emprende o voo no que medrará. Ese latexo, que case diriamos sinónimo de tenrura e de vulnerabilidade, é porén, potencia vital, é síntoma, é ritmo, comunicación e resonancia, estremecemento. Contacto profundo, dramático, fascinante, do ser con esa luz misteriosa que aniña no máis íntimo da materia.          Materia que é espírito, como acontece co noso corpo. Porque o corpo é o lugar do acontecemento, lugar do desexo que habita os pregues da materia que se estende en estado de fusión”

E aquí -digo eu- estaríamos de novo en William Blake e en Fernando Pérez-Barreiro.

3.- Todo isto non é algo afastado deste libro que hoxe presentamos, A frecha azul do teixo.

Quixera, antes de nada, chamar a atención sobre a ilustración da capa de Alfonso Costa, curva de arco que se tensa e xoga dándolle cor ao aire.

Porque hai moito do libro nesta imaxe. A imaxe ofrécese lixeira e núa, cóncava nun baleiro interior de luz e de cor e así son os poemas de Eva neste libro que puido ter por título “Anatomía da ausencia”, que tamén sería magnífico e acaído ao que estamos a dicir. Non sei se foi con ela ou con Teresa, ou quizais coas dúas, que falei de que Eva xoga aquí a ser a escultora que vai desprendendo anacos de material innecesario, ata deixar a peza baleira por dentro, leve pero enteira na súa relación co aire ao que dá forma. Esa foi unha das teimas de Eva neste poemario, baleirar o verso de palabras ata o límite, deixando, unicamente, o esencial, estes poemas ocos de material superfluo, pero non de materia poética e de vida, poemas que actúan coma frechas que moven o aire e nos revelan a cor azul do teixo.

4.- Este libro é a expresión dun proceso que todos vivimos, que todos compartimos, ese proceso que nos leva da confusión e da incredulidade diante da evidencia da perda do ser máis querido, á dor máis fonda cando sentimos a dimensión do baleiro, ata o acougo de saber que tivemos a sorte de compartir os días con ser tan marabilloso.

Neste caso, é a morte da nai, Sara, o que provoca este proceso ao que xa se referiu Teresa Seara no limiar e na súa intervención de hoxe.

Eu quixera pois, reflexionar brevemente sobre outro aspecto do libro, que comunica ou conecta esta Frecha azul do teixo coa obra anterior de Eva.

Eva sempre tivo consciencia de pertencer a unha estirpe de mulleres vinculadas á auga –a primeira luz- e á terra, ela que foi do mar ao río e do río a unha fonte clara, ela que sente e quere pisar descalza, a terra branda e a follaxe do outono que é morte e vida a un tempo. A avoa Amparo, a nai Sara, as irmás Emilia e Berta, pero tamén as fadas, meigas e donas dese territorio orixinario do Eume, da Fraga son a liña desa estirpe (eu recibín dela a memoria de Xelda a Dama, de Zumelda, de Aldonza Camba ou de Saura Rosa Berenguela, nomes de mulleres do país cos que escribín un conto de vida e de morte). Todas forman parte desa liñaxe á que tamén Eva pertence, ela, que leva como proba baixo as unllas, a terra amortizada co sangue nobre dos homes e mulleres da súa estirpe: “Ser dun lugar do que nunca sairemos de todo, porque na transparencia das súas paredes pervivirá a pegada do noso alento e das nosas mans” –tamén palabras súas para a radio-

É isto algo do que se decatou hai tempo e que se foi afirmando como parte esencial de si mesma. Algo que xa se intúe nalgún dos poemas de Fuxidíos, o seu primeiro libro. A avoa Amparo e a nai sempre presentes en toda a súa obra, ás veces de maneira explícita, outras só intuídas, como roseiras que se abren.

Con elas vén mantendo un diálogo permanente ao longo dun tempo que quizais non existe, a través do instante, máis alá da súa corporeidade, porque elas forman parte deses benfeitores da humanidade que Eneas atopa nas portas do Hades.

         “Hei de vir Amparo, a cabalo do vento”

Escribe en Fuxidíos. E para Amparo, a avoa, esa muller coa que conviviu na infancia e na adolescencia, da que aprendeu o significado das cousas, hai espacio tamén no libro da Luz e as súas cicatrices

         No reino da choiva

esta tarde

este sol tersamente

a nacer

nas follas da laranxeira.

A horta da avoa

arrecende

toda luz.

Translúcida memoria.

Inocente

clarividencia húmida

que fundou este lugar

de ausencia.

E aínda este outro:         

A carón

do camiño

sentada

nunha cadeira

por mor

das súas

pernas

varadas,

miña avoa

voaba

á caída

da tarde

cos miñatos.

Dicíame

se queres

lévote

comigo,

dende

arriba

os homes

son

como formigas.

E xunto a avoa da que aprendeu as cores e os froitos, o sentido da vida, o valor das estacións, a ler nas augas, sempre, a nai, como referente inmediato do amor, da tenrura, da salvación

“Non cabe

         Esa flor salgada

         No meu peito.

         Miña nai chora ou ri

         Coma un río,

         E sálvame.

         Eu son nena

         E ben sabe ela

         Que o mar

         Nunca desemboca,

         Anega”

(Poema de Paisaxe do baleiro)

Eu veño de rematar o traballo previo de escolma de textos para unha antoloxía da poesía galega que teña que ver coa carpintería de ribeira e as embarcacións e decidín que o último poema sería este no que Eva, no libro da Luz e as súas cicatrices, invoca á nai:

“Nai,

         Parten as naves e hei de ir

         Ata que os dedos do soño cesen

         De tecer as augas”.

Ser conscientes da morte fainos ser conscientes da vida, cando menos da súa precariedade, da súa condición fuxidía, dese tempo suspensivo que, en calquera caso, esvaece como auga entre os dedos. Eva sempre foi consciente disto e tamén da corrente vital que flúe nela, máis alá do tempo ou allea a el. Ao longo do seu devir como poeta e tamén ao longo da súa vida, -e debo lembrar que nela poesía e vida son unha mesma cousa-, Eva sempre tivo presente ás mulleres que lle deron os dons da emoción e da palabra, emoción e palabras coas que ela desvela o misterio, cos que nos agasalla a todos na evidencia da luz, esa luz que é, outra vez, revelación, no último poema deste libro que hoxe presentamos:

         Só esa luz,

rendida,

que humilde chega

ante unha porta,

mira dentro e descubre

no escuro,

os tarecos cotiáns da divindade.

Este é, pois, un libro que, sendo moi especial, se alimenta da propia natureza de Eva; libro no que Eva advirte que a nai, a quen xa escribira mentres a tivo aquí, forma agora parte íntima de si, sangue xa do seu sangue, alento do seu alento, raíz, porque na dor do baleiro consumouse a absoluta comuñón, a revelación do azul como a cor do teixo que alumea a noite da ausencia, luz estremecida na transparente presenza do que amamos.